Dbamy o Twoją prywatność
Dzięki plikom cookies i technologiom pokrewnym oraz przetwarzaniu Twoich danych, możemy zapewnić, że dopasujemy do Ciebie wyświetlane treści.Wyrażając zgodę na przechowywanie informacji na urządzeniu końcowym lub dostęp do nich i przetwarzanie danych (w tym w obszarze profilowania, analiz rynkowych i statystycznych) sprawiasz, że łatwiej będzie odnaleźć Ci w Allegro dokładnie to, czego szukasz i potrzebujesz.Administratorem Twoich danych będzie Allegro oraz niektórzy partnerzy, z którymi współpracujemy.
Ułatwienia korzystania z naszych stron, prezentowania spersonalizowanych treści i reklam oraz ich pomiaru, tworzenia statystyk, poprawy funkcjonalności strony.Zgodę wyrażasz dobrowolnie. Możesz ją w każdym momencie wycofać lub ponowić w zakładce Ustawienia plików cookies na stronie głównej. Wycofanie zgody nie wpływa na legalność uprzedniego przetwarzania.
polityka plików cookiespolityka ochrony prywatnościMonety Polski pod zaborami
W 1772, 1793 i 1795 roku nastąpiły trzy rozbiory Polski, po których nasz kraj zniknął z map Europy na ponad 100 lat. Jednak wraz ze zniknięciem kraju z map nie zniknęło polskie mennictwo, choć zyskało nowy wymiar. W mennicach Rzeczypospolitej i w mennicach zaborców powstawały nowe monety, do pewnego okresu mające dalej polski charakter.
Czas czytania: 6 min
Każdy z zaborców bił w pewnym czasie określoną pulę monet przeznaczonych do obrotu na byłych terenach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Monety te należą dziś do chętnie zbieranych, a przez swe powiązania z krajami ościennymi zdobią nie tylko kolekcje monet polskich, ale też zagranicznych.
Monety zaboru austriackiego i Wolnego Miasta Krakowa
Działalność mennicza w zaborze austriackim należy do najmniej intensywnej spośród wszystkich zaborów. W 1774 roku wypuszczono emisję szelągów dla Księstwa Oświęcimsko-Zatorskiego, bitych w mennicy w Smolniku. Dodatkowo w latach 1775–1777 bito 15- i 30-krajcarówki dla tego regionu.
Kolejnym okresem bicia monet w tym zaborze jest rok 1794 i bicie groszy i trojaków dla wojsk stacjonujących w zaborze dla obrony granicy przed powstaniem Kościuszki. Monety te były bite zgodnie z polską stopą menniczą. Znane są również próbne szóstaki. Ostatnim momentem bicia monet polskich w zaborze austriackim jest rok 1835 i emisja 5 i 10 groszy oraz złotówek Wolnego Miasta Krakowa, interesującego tworu powstałego na Kongresie Wiedeńskim.
Monety Prus Południowych i Wielkiego Księstwa Poznańskiego
Po utworzeniu po III rozbiorze Polski nowej prowincji pruskiej – Prus Południowych, tereny polskie pod zaborem pruskim doczekały się swojej monety.
Zachodni zaborca postanowił wybijać na stopę polską szelągi, półgrosze, grosze i trojaki w mennicach w Berlinie, Wrocławiu i Królewcu. Monety te wybijano w latach 1796–1797, gdzie pod koniec roku 1797 wybito pewną partię groszy z datą 1798, z których niewielka część trafiła do obiegu i należy dziś do rzadkości.
Kolejnym momentem, w którym Prusacy pozwolili na wybicie „polskiej” monety, był początkowy okres istnienia Wielkiego Księstwa Poznańskiego – organizmu utworzonego na mocy Kongresu Wiedeńskiego, mającego zapewnić Polakom minimum egzystencji narodowej, z polskim prezesem prowincji, księciem Radziwiłłem, na czele. W latach 1816–1817 dla celów obiegu wybito w Księstwie grosze i trojaki w mennicach w Berlinie i Wrocławiu.
Monety Księstwa Warszawskiego i oblężenia Zamościa
Po powołaniu w 1807 roku Księstwa Warszawskiego narastającym problemem stawała się potrzeba bicia własnego pieniądza. W efekcie tej potrzeby w 1810 roku mennica warszawska zaczęła ponownie bić pieniądze. Emisje z lat 1810–1814 zawierały grosze, trojaki, pięciogroszówki, dziesięciogroszówki, ⅙ talara, ⅓ talara, talary i dukaty. Monety te mają na sobie inicjały Jana Stockmana lub Jakuba Benika – mincmistrzów mennicy warszawskiej w okresie istnienia Księstwa.
Kolejnym mennictwem powiązanym z tym okresem są monety bite w oblężeniu Zamościa w 1813 roku. Na rozkaz dowódcy twierdzy – generała Maurycego Haukego, wybito monety 6-groszowe (przebijane na austriackich sześciokrajcarówkach) i dwuzłotówki, w celu wypłaty żołdu obrońcom.
Monety Królestwa Polskiego
Po utworzeniu przez Imperium Rosyjskie Królestwa Polskiego mennictwo polskie w pewnej mierze zrodziło się na nowo. W mennicy warszawskiej dość szybko, bo już w 1815 roku, zaczęto wybijać monety z polskiego systemu – miedziane grosze, trojaki, a później również monety srebrne: pięcio- i dziesięciogroszówki, jedno-, dwu-, pięcio- i dziesięciozłotówki, a także złote 25- i 50-złotówki.
Taki system monetarny trwał przez cały okres panowania Aleksandra I i w pewnym stopniu za panowania Mikołaja I, aż do roku 1832, gdy system uległ znacznym zmianom w wyniku stopniowej likwidacji autonomii po upadku powstania listopadowego.
Monety powstania listopadowego
Następnym ciekawym okresem mennictwa polskiego pod zaborami jest okres powstania listopadowego. Po detronizacji cara Mikołaja I na mocy decyzji Rządu Narodowego mennica warszawska pod zarządem Karola Gronnau zaczęła bić miedziane trzygroszówki, srebrne monety o nominałach 10 groszy, 1, 2 i 5 złotych oraz złote dukaty, nawiązując tym samym do przedrozbiorowego systemu monetarnego.
Monety te bito aż do zdobycia Warszawy przez generała Paskiewicza, a po upadku powstania niejednokrotnie trafiały do specjalnie wykonywanych pudełek pamiątkowych, cenionych dziś na rynku kolekcjonerskim równie mocno co same monety.
Monety zaboru rosyjskiego i rosyjskie bite w mennicy warszawskiej
Od 1832 roku system monetarny w Królestwie Polskim ulegał stopniowym zmianom. Początkowo w miejsce monet srebrnych zaczęto wprowadzać tzw. monety dwunominałowe, zawierające polską nazwę jednostki i jej odpowiednik w języku rosyjskim. Monety te emitowano do roku 1850 w Warszawie i Petersburgu, z jednoczesną likwidacją części jednostek miedzianych, srebrnych i złotych i przy zastąpieniu ich monetami rosyjskimi bitymi w mennicy warszawskiej.
Jednocześnie do 1864 roku mennica warszawska emitowała monety miedziane i częściowo srebrne o nominałach zgodnych z carskim systemem, stając się jednocześnie kolejną mennicą stricte imperialną. W okresie zaborów praktycznie na wszystkich polskich terenach w mniejszym lub większym stopniu emitowano monety zgodne z polskim systemem monetarnym bądź przeznaczone do obiegu tylko dla terenów polskich. Wyjątkiem w tym systemie było Królestwo Polskie, w którym w pewnym momencie jedynym narodowym aspektem pieniądza było umieszczanie na monetach znaku mennicy w Warszawie. Dziś monety polskie pod zaborami są chętnie zbierane zarówno w Polsce, jak i w byłych krajach zaborczych ze względu na swoje powiązania z obcym mennictwem.
- 899,00 zł
- Mikołaj I 1 złoty 1830 FH [R]
Tomasz Poniewierka
Studiował w Instytucie Archeologii UW. W latach 2015-2017 członek Komisji Aukcyjnej Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego. Od grudnia 2017 działa w warszawskich domach aukcyjnych, obecnie w firmie Antykwariat Dawid Janas. Założyciel i redaktor bloga Moja Numizmatyka. Autor artykułów w Biuletynie Numizmatycznym, Gdańskich Zapiskach