Gambit królowej – Walter Tevis – recenzja książki

Mówi się, że niektórych artystów docenia się dopiero po śmierci. Pisarz Walter Tevis doczekał się ekranizacji dwóch swoich powieści, ale chyba nie mógł przypuszczać, że prawie 40 lat po swojej śmierci (Amerykanin zmarł 1984 roku na raka płuc, miał 59 lat) napisana przez niego książka stanie się podstawą dla największego serialowego hitu w historii platformy streamingowej Netflix.

„Gambit królowej”, bo to o tej powieści mowa, długo musiał czekać na docenienie, jakim wyróżniono inne książki autorstwa Tevisa, jak „Człowiek, który spadł na ziemię” czy „Kolor pieniędzy”. Książkę po raz pierwszy wydano u nas już w 2009 roku, ale wtedy przeszła bez większego echa. Dopiero teraz, po ogromnym sukcesie serialowej adaptacji, w której pojawia się polski wątek w postaci występu Marcina Dorocińskiego, ta poruszająca historia trafiła do mainstreamu.

Zobacz też: 5 książek, na podstawie których powstały najlepsze seriale ostatnich lat

„Gambit królowej”, czyli powieść o szachach i uzależnieniu

Główną bohaterką powieści jest Beth. Na początku lat 60. 8-letnia wówczas dziewczynka trafia do sierocińca po wypadku, w którym ginie jej matka. Tam nie czeka na nią nic dobrego: pracownicy faszerują wychowanków tabletkami na uspokojenie, by lepiej ich sobie podporządkować, a niewyróżniająca się niczym z tłumu Beth wtapia się w grupę dzieci tak samo jak ona pozbawionych większych nadziei na przyszłość.

Wszystko zmienia się jednego dnia, gdy podczas wykonywania żmudnych prac porządkowych, Beth przypatruje się pojedynkowi, jaki sam ze sobą rozgrywa w szachy dozorca domu dziecka. Mężczyzna ma groźną aparycję, ale Beth szybko udaje się go nakłonić do dania jej lekcji „gry królów”. Prędko okazuje się, że dziewczynka ma niesamowity talent, a na szachownicy nie ma dla niej równych.

Gdy w domu rodziny adopcyjnej, do której trafia bohaterka, odkrywają jej niezwykły dar, kariera Beth nabiera rozpędu. Niestety, równocześnie pogłębia się jej uzależnienie od leków, zapoczątkowane jeszcze w sierocińcu. Czy obdarzona wielkim talentem dziewczyna będzie umiała go pokonać?

Przeczytaj także: Gambit królowej to hit Netfliksa. Oto 6 książek z motywem szachów, które pokochasz

Walter Tevis o uzależnieniu, pragnieniu sukcesu i pokonywaniu barier

Serial Netflixa na podstawie książki „Gambit królowej” bardzo wiernie przełożył na ekran opowiedzianą przez Waltera Tevisa historię. W powieści także towarzyszymy bowiem Beth od wczesnego dzieciństwa aż do dorosłości, obserwując rozwój jej spektakularnej szachowej kariery, ale i powolne zapadanie się w odmęty uzależnienia.

Tevis jest jednak dla swojej bohaterki wyjątkowo wyrozumiały: stara się nie oceniać jej wyborów, a po prostu nas o nich informować. Beth albo sobie poradzi z kłodami, jakie rzuca jej pod nogi życie, albo nie – i każdy z tych scenariuszy będzie fair.

Lektura „Gambitu królowej” zachwyca literackim kunsztem autora: szachowe rozgrywki opisuje on jako niesamowite pojedynki umysłu i logiki. I choć w książce nie brakuje obszernych opisów skomplikowanych operacji wykonywanych przez bohaterów na szachownicy, to wciągają one jak najlepszy kryminał.

Autor jednocześnie bardzo sztywno trzyma się ram opowiadanej nam historii: dygresje narratora nie schodzą na niezwiązane z nią ścieżki, skupiając się na Beth i jej przeżyciach.

Niewątpliwym atutem „Gambitu królowej” jest też sama bohaterka: skomplikowana, nie zawsze budząca sympatię. Ale jednocześnie silna i imponująca, zwłaszcza jako kobieta przebijająca się przez męski świat szachów w epoce, w której było to nie do pomyślenia. I choć sukces „Gambitu królowej” już sprawił, że zainteresowanie szachami wzrosło do niespotykanych od lat rozmiarów, to chyba właśnie niezłomna postawa dążącej do celu Beth powinna być najważniejszą nauką wyniesioną z tej lektury.

Źródło okładki: czarne.com.pl