Platery są to pokryte warstwą srebra metalowe sztućce lub naczynia, które masowo rozpoczęto wytwarzać w XIX wieku. Były one odpowiedzią na zaspokojenie ambicji mieszczan, którzy nie mogli sobie pozwolić na zakup prawdziwych kosztownych sreber. Naczynia platerowane natomiast są tańsze i bardziej praktyczne w jadalni – są lżejsze od srebra i łatwe w pielęgnacji.
Historia platernictwa
Jak to często bywa, genialne wynalazki powstają przez przypadek. Tak też było z platerami. W 1743 r. angielski rzemieślnik Thomas Boulsover, naprawiając rękojeść noża, przypadkowo połączył ze sobą dwie blachy: miedzianą i srebrną. W efekcie powstał arkusz, który po procesie walcowania przypominał srebro.
Wraz z postępem technologicznym połowy XIX wieku (m.in. zamiast walcowania wprowadzono galwanizowanie) koszty produkcji platerów zmniejszały się, ceny malały, a popyt sukcesywnie się zwiększał. Pierwsze platery były pokrywane grubą warstwą srebra. Kiedy się przetarła, spod spodu było widać mosiężną warstwę w kolorze żółtym. Zaczęto więc platerować naczynia z białych metali, czyli miedzi, cynku i niklu
Producenci platerów
Najpopularniejsze platery pochodzą z polskich i niemieckich fabryk. W Polsce były to m.in. warszawskie fabryki Józefa i Alfonsa Fraget, Romana Plewkiewicza, Zakład Platerniczy Norblinów (tzw. Norblin), w Niemczech natomiast – Württembergische Metallwarenfabrik oraz J.P. Kayser & Sohn.
Oznaczenia na platerach
Platery sygnowano znakami towarowymi firm i fabryk, często wpisanymi w kwadrat, owal lub okrąg. Obok znaków znajdują się oznaczenia numeryczne informujące o ilości srebra.
- 90 – oznacza zastosowanie 90 gramów srebra na 24 decymetrach kwadratowych powierzchni wyrobu (zdarzały się też powłoki grubsze, np. 100 czy 150 gramów albo cieńsze – 60, 40, a nawet 20 gramów).
- I/0 – zastosowano 1 gram srebra na 1 decymetr powierzchni.
- 0 – przedmiot był srebrzony podwójnie.
- EP – przedmiot platerowany metodą galwaniczną (oznaczenie na wyrobach niemieckich).
- OX – przedmiot oksydowany.
- NS oraz N – tzw. nowe srebro, czyli stop miedzi z niklem oraz cynkiem.
- Alpacca – stop zastępujący srebro.
- GALW – przedmiot platerowany metodą galwaniczną (oznaczenie na wyrobach polskich).
Jak dbać o platery?
Wyroby srebrzone, czyli m.in. platery, z czasem się wycierają. Jeśli przetarcia są duże, trzeba przedmiot oddać do renowacji. Takie naprawy nie są kosztowne w przeciwieństwie do napraw polegających na uzupełnianiu brakujących elementów.
Srebro, a więc wyroby platerowane również, ciemnieją pod wpływem dwutlenku siarki zawartego w powietrzu. Aby je oczyścić z powstałego nalotu, można zastosować zarówno specjalne preparaty do czyszczenia srebra, jak i sposoby domowe: zanurzyć w roztworze soli, roztworze sody i octu albo czyścić na sucho popiołem lub pastą do zębów (bez mikrogranulek). Po wyczyszczeniu najlepiej umieścić je w zamkniętej w szafce, a jeszcze lepiej owinąć w bibułkę oraz folię aluminiową i schować.
Naczynia platerowane są produkowane również współcześnie. Kontynuatorem tradycji fabryk Frageta i Henneberga, które połączyły się w 1965 r., jest firma Hefra – jedyny polski producent naczyń srebrnych i platerowanych.